سیندرلا

نقد و بررسی فیلم سیندرلا

شاید شارل پروی فرانسوی هرگز نمی توانست تصور کند که داستانهای پریانی اش بتواند روزی چنان محبوب و مشهور باشند که بارها و بارها توسط افراد مختلف در ملل و فرهنگ های دیگر بازخوانی گردند. شارل پرو را حتی می توان عامل اصلی قدرت گرفتن کمپانی والت دیزنی دانست چراکه با ساخت کارتون از نوشته های این نویسنده بود که دیزنی توانست بخش مهمی از اعتبار و ثروت کنونی خود را بدست بیاورد. " سیندرلا " نیز در کنار دیگر نوشته های دیگر پرو از جمله « شنل قرمزی » و « زیبای خفته »، از جمله داستان هایی است که تا به امروز به شکل های گوناگون از جمله تئاتر، کارتون، نمایش عروسکی، فیلم و... عرضه شده است و امروزه کمتر کسی را می توان یافت که تابحال این داستان پریانی را نشنیده باشد.

در جدیدترین بازخوانی پرونده « سیندرلا » اینبار کنت برانا فردی است که به سراغ روایت مجدد این قصه رفته است. انتخابی که تا حدود زیادی تامل برانگیز بود چراکه کمتر دیده شده کنت برانا به ساخت اثری در چنین حال و هوایی علاقه مند بوده باشد و اصلا وی را بیشتر به عنوان یک " شکسپیر شناس " می شناسند. با اینحال نتیجه ساخت فیلم « سیندرلا » توسط کنت برانا ناامید کننده نبوده است.

 

 

داستان فیلم که احتمالا همه افراد آن را حفظ می باشند به این شرح است : اِلا ( لیلی جبمز ) دختر زیبایی است که به تازگی مادر خود را از دست داده است و حال باید نامادری جدیدش ( کیت بلانشت ) به همراه دو دختر عجیبش را در کنار خود بپذیرد. اما بزودی پدرِ اِلا نیز از دنیا می رود و وی مورد ظلم نامادری و دو دخترش قرار میگیرد که او را تبدیل به خدمتکاری برای منزل می کنند و نام سیندرلا را بر روی او می گذارند. سیندرلا که پژمرده و آسیب پذیر شده، در جنگل با مرد غریبه ای ( ریچارد مدن ) آشنا می شود. وی در ابتدا فکر میکند که این مرد غریبه یکی از افراد قلعه است اما بزودی مشخص می شود که او شاهزاده است و...

ویژگی‌های این فیلم

« سیندرلا » که با بودجه ای نزدیک به 100 میلیون دلار ساخته شده است، در بخش روایت دچار تغییری در لحن اصلی داستان نشده است. در این فیلم داستان زندگی سیندرلا با کمترین لغزش ممکن روایت شده و همان روایت کلاسیکی است که در دهه ی 50 میلادی از محبوبیت بسزایی برخوردار بود و تماشاگران توجه ویژه ای به داستانهای پریایی داشتند. البته فیلم در فصل ابتدایی توضیحات بیشتری درباره زندگی شیرین سیندرلا در زمان در قید حیات بودن پدر و مادرش ارائه می دهد که کمک بهتری برای درک بیشتر این شخصیت کرده است.

یکی از ویژگی های مثبت « سیندرلا » کنت برانا این است که از گزافه گویی و سوی و جهت دادن به داستان اصلی سرباز زده است و داستان را به همان سر و شکل اصلی اش با استفاده از تکنولوژی های جدید تصویربرداری به مخاطبین عرضه کرده است. در واقع یکی از نکاتی که تا پیش از اکران « سیندرلا » می شد درباره اش نگران بود ، این موضوع بود که آیا قرار است سیندرلای جدید پیامهای فمینیستی و یا شعارهای زیست محیطی ( که اخیرا در آثار زیادی مشاهده می شود ) را در خود داشته باشد یا که خیر. اما خوشبختانه برانا با هوشیاری، از این دام استودیویی گریخته است و داستان پریایی سیندرلا با نگاه شیرین و دنیای فانتزی و کودکانه اش به سینما آمده است.

 

 

به ویژگی های مثبت کارگردانی برانا می توان توجه ویژه به شخصیت های مشهور داستان « سیندرلا » که در طول تاریخ همواره از پرداخت پُر ایرادی برخوردار بودند را نیز اضافه کرد. از جمله این شخصیت ها، نامادری خبیث و حسود سیندرلا می باشد که همواره بصورت شخصیتی تک بعدی و کاملا سیاه در این داستان به تصویر کشیده می شد. اما در « سیندرلای » برانا، این نامادری به لطف بازی درخشان بلانشت، از حالت تک بعدی خارج شده و ما می توانیم برای اولین بار عواطف و لایه های مختلف رفتاری این مادر را ببینیم و حتی در لحظاتی از فیلم برای او دلسوز باشیم. شخصیت نامادری سیندرلا تا پیش از این زنی مستبد بود که نمادی بی پرداخت و کلیشه ای از تعریف کلی نامادری در اجتماع بود اما اینبار می توان وی را پیچیده و قابل درک یافت.

اما درخشان ترین بخش فیلم « سیندرلا »،طراحی لباس و صحنه فیلم است که احتمالا از حالا می تواند در فصل جوایز اسکار سال بعد یکی از نامزدهای بهترین طراحی لباس باشد. لباس های بسیار زیبای فیلم که توسط سندی پاول کهنه کنار طراحی شده، مخصوصا در سکانس پایکوبی در قصر بسیار خودنمایی می کند و رنگ های متنوع این لباس ها در کنار پس زمینه های کامپیوتری زیبای فیلم، جذابیتی دو چندان برای تماشای دوباره سیندرلا ایجاد کرده است که می توان بارها و بارها از مشاهده این حجم از رنگ ها در کنار یکدیگر لذت برد.

لیلی جیمز که با سریال « داونتون اَبی » به شهرت رسید، در نقش سیندرلا بازی بسیار خوبی از خود به نمایش گذاشته است. جیمز به خوبی توانسته سیندرلای زجر کشیده اما همواره پرامید را برای تماشاگر زنده کند و باید گفت که در کار خود موفق بوده است. ریچارد مدن در نقش شاهزاده نیز بازی خوبی از خود به جای گذاشته است. شاهزاده اگرچه در مقایسه با نامادری از پرداخت ضعیف تری برخوردار است، اما خوشبختانه به نسبت حضور تک بعدی اش در این داستان در سالهای گذشته، اینبار از فرصت بیشتری برای حضور در صحنه برخوردار بوده و تماشاگر می تواند کمی هم به او در طول داستان فکر کند! اما بهترین بازیگر فیلم بی شک کیت بلانشت است که روح تازه ای به شخصیت نامادری داستان « سیندرلا » دمیده است. بلانشت در نقش زنی رنج کشیده و ظالم ،بازی فوق العاده ای از خود به نمایش گذاشته است و شاید بتوان حتی بازی او را یک دلیل برای تماشای « سیندرلا » عنوان کرد.

 

ارتباط با مخاطب

« سیندرلا » در مجموع اثری وفادار به کارتون کلاسیک سال 1950 والت دیزنی می باشد که با کمترین تغییرات در روایت داستان، به سینماها آمده و به احتمال زیاد بتواند باعث آشتی مجدد نسل جدید تماشاگران با داستان های پریانی شود. « سیندرلا » کنت برانا خوشبختانه ارجینال ترین داستان برگرفته از قصه های پریانی در سالهای اخیر را در خود جای داده که نه در آن خبری از پیامهای اجتماعی و فمینیستی است و نه وجود نگرانی های کنونی بشر در ارتباط با مسائل اجتماعی. « سیندرلا » کنت برانا تماشایی ترین اثر پریانی چند سال اخیر می باشد.

پر رنگ کردن شخصیت سیندرلا در کشور های غربی به عنوان الگویی مناسب برای دختران آن تمدن به دلیل داشتن عقبه فکری فلسفی و داشتن رویکرد تربیتی که مبتنی بر بی حیایی و بی عفتی است، پدیده ای طبیعی و مورد تایید برای این تمدن محسوب می شود؛ دخترکی تنها و به دور از خانواده که شاهزاده ای از طبقه بورژوا او را از چنگال ظلم و فلاکت نجات داده و در نهایت با او به اوج خوشبختی در زندگی مادی می رسد.

اما با داشتن نیم نگاهی به سِیر برجسته شدن شخصیت سیندرلا در عرصه ی کشورهایی نظیر ایران اسلامی، با پارادوکسی عمیق مواجه می شویم؛ در ابتدا آنکه دیرین گونه سیندرلا در نظام تمدن غرب به دخترکی فاحشه بر می گردد. اگر چه به این موضوع در انیمیشن سیندرلا هیچ گونه اشاره ای نمی شود اما به هر حال موضوعی است که نمی توان از آن به سادگی عبور کرد؛ به واقع ساخت انیمیشن و فیلم سینمایی سیندرلا که مبتنی بر داستان استرابو و پس از آن پرو بوده است، مبتنی بر بی حیایی و بی عفتی شکل گرفته اما در مقابل دختر مسلمان و ایرانی که نظام معرفتی او مبتنی بر حیا است، از کودکی با الگویی به نام سیندرلا اُخت گرفته و همزاد پنداری می نماید و در این زمان به نوعی آمیختگی متضاد بین شخصیت سیندرلا با دختر ایرانی مسلمان ایجاد می‌شود.

مورد دیگر سبک زندگی ماده گرایانه سیندرلا است؛ زندگی سراسر رنج و عذاب که بر وی تحمیل شده و تمامی آمال و آرزوی وی و حیواناتی که دوستان او هستند، در رسیدن به شکوه و جلال و پیوند او با شاهزاده سرزمین خود است؛ حال آنکه در الگوی معرفتی دختر مسلمان ایرانی فلاح و رستگاری در رسیدن به زندگی مادی و زرق و برق دنیایی تعریف نمی شود بلکه دنیا به مثابه گذرگاهی برای رسیدن به جهان آخرت است.

 

شخصیت پردازی سیندرلا

حتی اگر از این نوع تعریف عبور کنیم مجذوب شدن دختران به شخصیت سیندرلا و آرزوی رسیدن به سرنوشت او نوعی توهم کاریکاتور گونه است که در ذهن دختران ایرانی و حتی خارجی ایجاد می شود و حداقل اتفاقی که در نظام فکری آنان ایجاد می نماید، بالا رفتن سطح توقع و ایجاد خواسته های غیر منطقی در کنه تفکری ایشان، بالاخص در موعد ازدواج و تشکیل خانواده می باشد.

البته نوع پوشش و سبک رفتار سیندرلا نیز خود موضوعی دیگر است که اصالت تعریف دختری با موهای طلایی و لباس هایی در تم غرب کلاسیک به نوعی الگو ظاهری و رفتاری برای دختر مسلمان گردیده و حال آنکه دختران شرقی و ایرانی از نظر لباس، شکل و ظاهر و همچنین رفتار های اجتماعی مدل و سبک دیگری برایشان تعریف شده است و هنگامی که این امر برای دختر ایرانی مورد تبیین واقع نشود، سندرم بی هویتی در میان ایشان شیوع پیدا نموده و موجب اهتمام ایشان بر تغییر واقعیت موجود خود و تطابق آن با الگوی حقنه شده  ای مانند سیندرلا می شود.

 

 

جمع موارد ذکر شده موجب می شود تا به عنوان مثال دختر ایرانی و مسلمان مجذوب شخصیت سیندرلا شود و بسیاری از دختران با الگو برداری غیر مستقیم از این شخصیت،  سعی در سیندرلا سازی خود داشته باشند و اگر چه در سیر عادی زندگی شاید چنین مسئله ای برای آنان باور پذیر نباشد اما در مقام تطبیق، امروز بسیاری از کودکان دیروز در مقام دختران جوان جامعه امروز، در آرزوی رسیدن به همسری همانند شاهزاده داستان سیندرلا و به تبع آن نزدیک نمودن شکل و اندام خود به مثابه یک پرنسس در مسیر رسیدن به آروزی خوشبختی مادی را برای خود دارند و از سوی دیگر پسران خُردسالی که این انیمیشن را مشاهده کرده اند، از ترکش های آن مصون نموده و با فضای سازی فانتزی برای خود به دنبال به دست آوردن دختری زیبا هستند و راه رسیدن به این مسئله را در ثروت اندوزی و رسیدن به جاه و مقام می دانند حال آنکه در فضای رئال نه برای دختران و نه برای پسران هیچ یک از این اتفاقات روی نخواهد داد.